Asalak Nedir? Türleri Nelerdir?

Bir çoğumuzun biyoloji dersinden aşina olduğu asalak başka canlıların üzerilerinde ya da içinde barınan canlılardır. Öyle ki bu canlılar geçici olarak ya da sürekli olarak bir başka canlıda yaşayabilirler. Amaçları üzerilerinde ya da içinde bulundukları canlıda barınmak veya beslenmektir. Yani asalak nedir sorusuna verilecek en güzel cevap; bir başka canlıyı kendi yararına rahatsız eden canlı türüdür.

Asalaklar sadece hayvanlardan meydana gelmez. Aynı zamanda bitki olan  türleri de bulunur. Asalakların üzerilerinde ya da içlerinde yaşadıkları canlılara konakçı adı verilir. Bu konakçılar hayvan olabileceği gibi bitki de olabilir. Asalaklar türlerine göre belirli hayvan veya bitkilerde barınırlar. Birden fazla işlevini farklı farklı konakçılar üzerinde karşılayabilir. Yaşamını sürekli olarak devam ettirdiği canlıya asıl konakçı, arada sırada ihtiyaç duyduğu canlıya ise ara konakçı adı verilir. Aslında ara konakçılar asalakların üreme işlerinin üzerinde görüldüğü canlılardır. Asalaklar yaşamlarını sürdürdükleri konakçıların üzerinde üreme işini görmezler. Bu nedenle kesin olarak ara konakçı asalak yaşamına lazım olan en önemli yapı taşıdır diyebiliriz. Eğer tek bir konakçı varsa asalağın yaşamında, işte o zaman üreme işi yapamaz.

Asalaklar yaşadıkları konakçılara olumsuz birçok etkide bulunabilirler. Bunlardan en çok bilineni konakçı canlının zayıflatılması ve hastalık sahibi edilmesidir. Ancak tüm asalaklar kötü huyludur diyemeyiz. Bazıları vardır ki onlar, asalağın içinde ya da dışında yaşarlar ve sadece besinlerine ortak olurlar. Ölümcül hiçbir etkide bulunmazlar. Asalak çeşitlerine örnek verecek olursak; tripanosom asalakları kan içerisinde yaşarlar ve çok tehlikeli kamçılılar türündendir. Ölümle bile sonuçlandırılabilecek eylemleri bulunur. Spor ile üreyen canlıların tamamı asalak canlılardır. Örneğin spor ile üreme yapanlardan Plasmodium sıtma hastalığına sebep olan bir asalaktır. Bu canlı tüm hayvanların hücrelerinde yaşayabildiği gibi aynı zamanda hücreler arası boşluklarda da yaşar.

Asalaklara en bilindik örneği solucanı göstererek devam edebiliriz. Bu solucanlar insanların bağırsaklarında da yaşayabilirler. Bunlara yaprak solucan, şerit solucan ve iplik solucan örnek gösterilebilir.

Bu tür canlılara bitkileri de örnek gösterebiliriz. Bunlardan en bilindiği ökse otudur. Aynı zamanda mantarlar da asalak yapıda canlılardır. Bitler, keneler de eklem bacaklı asalaklar gurubuna dahildir. Asalak yaşama diye adlandırdığımız bu yaşam biçimi aslında asalak türlerini birbirinden ayırt etmemize yarayan en önemli konulardan biridir. Peki ama asalak türleri nelerdir?

Asalak yaşama dediğimiz bu olay sadece bir asalak canlıdan ibaret değildir. Yukarıda da anlattığımız gibi yaşayabilmesi için en az bir adet konakçıya ihtiyacı vardır. İşte bu ortak yaşam alanına asalak yaşama adı verilmektedir. Bu asalak yaşamanın bilinen ve bilim tarafından en çok araştırma yapılan iki çeşidi vardır:

• İç asalaklık: Bu guruba giren asalak tipleri genellikle tek hücreli canlılardır. İlkel canlılar da bu guruba üyedir. İsminden de anlaşılacağı gibi iç asalaklık konakçı canlının içinde yaşamaya denir. Canlı dendiğinde bu ismin bitkileri de kapladığını bir kez daha hatırlatmakta fayda vardır. İç asalaklar konakçı hayvanın iç organlarında yaşayabileceği gibi bitkilerin köklerinde, gövdelerinde veya yapraklarının hücrelerinde yaşayabilirler. Bitki dokularında da yaşayabilen bu canlılar besinlerini sindirilmiş bir şekilde alırlar. Bu nedenle sindirim sistemleri gelişmemiş canlılardır. Asalak bitkiler de bu guruba girebildikleri için klorofil taşımamaktadırlar. Bazılarının kök sistemlerinin gelişmediğini görebiliriz. İnsanlarda yaşayan iç asalaklar kan asalağı olma özelliğini taşımaktadır. Asalaklar genellikle kan emerek beslenir ve vücut boşluklarında da yaşasalar dahi kan emmeleri onlar için gerekli bir işlemdir. Bitki türlerinden olan iç asalaklara örnek verecek olursak mantarları gösterebiliriz. Bu tür mantarlar yapıştıkları bitkileri ölüme kadar götürebilirler. Ancak dış asalaklara göre bu türlerin zararı daha azdır.

• Dış asalaklık: Bu türlere en güzel örneği sineklerden yola çıkarak gösterebiliriz. Sinekler de bu gruba dahildir ve bitkilerin üzerilerinde yaşayarak hayatlarını geçirebilirler. Aynı zamanda hayvanların ve insanların kanlarını emerek de yaşamlarını devam ettirebilirler. Dış asalaklar için konakçılar oldukça önemlidir. Sinekler yaşadıkları konakçıların kanlarını emerler ve bu şekilde beslenirler. Dış asalakların bitki türlerinin beslenme şekilleri ise hayvanlarınkinden çok daha farklıdır. Buna en güzel örneği şu şekilde verebiliriz: Bu canlı bitki özel organını diğer bitkinin dokularına sokar ve besinlerini, suyunu içine çeker. Bu şekilde beslenme konakçı bitkiyi çok zor duruma sokabilir ve ölüme kadar götürebilir.