Bilgi Rehberi Bir Garip Bilgi Bloğu
En sağlıklı ulaşım aracı olan bisiklet, gelişen teknolojiyle daha ergonomik ve kullanışlı hale gelmeye başlamıştır. Bisikletler kullanım alanlarına ve kullanıcılarına özel çeşitli yapılarda üretilirler. Bisiklette güvenlik denince de akla ilk gelen fren sistemi ve tekerlektir. (Dizlik, kask, dirseklik gibi ekipmanlar sürücü ekipmanı olduğu için bisiklette güvenlik içerisine dahil edilmez.) Bu yazımız bisiklet fren çeşitleri hakkında bilgi ve rehber niteliğindedir.
Bisiklet Fren Çeşitleri
Teknoloji herşeye olduğu gibi bisikletin parçalarına da sıçramış, sürüşü daha kolay hale getirmiştir. Kontra diye tabir edilen frenleri bilenleriniz belki vardır. Pedalı geriye çevirerek zincir vasıtasıyla arka tekerlek göbeğindeki mekanizmayı tetikleyerek kitlerdi. Bu da arka tekerleğin kitlenerek bisikleti durdurmayı sağlardı. Fakat yanlışlıkla kullanma durumunda ciddi yaralanmalara sebep olabilecek olması, fren hassasiyetini ayarlayamama gibi durumlar sebebiyle tedavülden kalktı. İyi de oldu… Neyse günümüzde bisikletlerde sıklıkla kullanılan fren çeşitlerine göz atalım.
Jant Frenleri
Temel olarak janta baskı yapan bir pabuç veya ped yardımıyla frenlemeyi sağlayan bisiklet fren çeşididir. Genellikle frenlemeyi sağlayan pabuçların farklı açılardan, farklı şekillerde çekilmesiyle isimleri değişmiştir. En gelişmiş olanı hidrolik jant frenidir.
Kaliper Jant Freni
En eski fren çeşidi olmasının yanı sıra günümüzde hala kullanılan ve geliştirilen fren çeşididir. Jant Frenlerindeki en eski teknolojilerden birisi olmasının yanı sıra diğer jant freni teknolojilerinin de ortaya çıkmasına ön ayak olmuştur. Tek noktadan bağlı olan bu sistemde fren telinin geri çekilmesi pabuçlardan bir tanesini janta sürtünmesini sağlar. Telin daha fazla gerilmesi diğer pabucun da janta sürtünmesini sağlar.
Konsol Jant Freni
Genellikle çamurlu zeminlerde kullanılan bu fren çeşidinde iki fren pedi birbirine tel ile bağlıdır. Bağlı olan teli ise fren kolundan uygulanan germe ile çeken bir başka fren teli mevcuttur. Yaygın kullanılan bu fren çeşidinin ayarı zordur. Bunun yanı sıra fren gücü de birazdan bahsedeceğimiz V tipi jant freni kadar yüksek değildir. Cantilever veya manivela fren de denir.
V Jant Freni
Fren çeşitleri arasında büyük bir potansiyel edinmiş, bisiklet pazarında çok tercih edilen fren çeşidi olmuştur. Bunun sebebiyse konsol freninin gelişmiş hali olarak, montajının neredeyse aynı olmasıdır. Bu fren tipinde konsoldakinden farklı olarak fren teli yatay olarak iki pabucu birbirine yaklaştırmaya dayanır. Bisiklet parçaları üreten dev Shimano’nun konsol freni üzerine geliştirdiği fren çeşididir. Manivela frene göre daha az kuvvetle daha güçlü frenleme sağlanabilir. Montajı ve bakımının kolay olması, ucuz ve etkili olması tercih sebebidir.
Hidrolik Jant Freni
Hidrolik jant frenleri çok yaygın olmayan fren çeşididir. Bu frende fren teli yerine hidrolik sıvı kullanılır. Fren koluna yaptığınız baskı hidrolik boru yardımıyla bir pabuca ulaşır. Diğer pabuca da bağlantı yine hidrolik borusuyla sağlanır. Çok düşük baskıyla çok kuvvetli frenleme yapmak mümkündür. Jantın ve pabucun çok çabuk aşındığını söylemek yanlış olmaz.
Disk Frenleri
Şu anda frenleme zirvesini temsil eden teknoloji disk frenlerdir. Tekerleğin göbeğine bağlı olan ve rotor adı verilen bir disk üzerine iki adet balatanın baskı yapmasıyla frenlemenin sağlandığı fren çeşididir. Önemli avantajları arasında şunlar yer alır;
- Mükemmel fren gücü
- Sürücünün istediği miktarda frenleme referansı sağlaması
- Mükemmel güvenilirlik
- Tüm hava koşullarında iyi çalışma
- Jant aşınmasının olmaması
Hidrolik ve mekanik disk freni olmak üzere iki alt başlıkta incelenir.
Mekanik Disk Freni
Bisiklet fren çeşitleri arasında benim “güzel görünsün ama…” diye devam ettiğim fren çeşididir. Fren teli vasıtasıyla kaliperdeki balatalar rotorun sıkılmasını sağlar. Kablonun esnekliği güç kaybına sebep olur. İki balatanın da eşit miktarda sıkmaması, aşınmaların farklı olmasına neden olur. Ucuz etin yahnisi diye tabir edebileceğiniz fren sistemidir. V fren sistemine nazaran tek artısı çamurlu yollarda kayıp olmaması ve janta zarar vermemesidir.
Hidrolik Disk Freni
Bisiklet fren rehberi için mühendisliğin zirvesini temsil ederler. Fren koluna yapılan baskı ile hortumdaki mineral yağ veya fren hidroliği kaliper içerisindeki fren balatalarının rotora baskı uygulamasını sağlar. Burada kullanılan sıvı basınçla birlikte çok fazla ısınmaya elverişli olsa da güvenilirdir.
Bu sistemde kaliperdeki sıvı iki balataya da eşit miktarda baskı yapılmasını sağlar. Rotor denilen disk özel alaşımlarla oluşturulur. Uzun ömürlüdür. Hidrolik disk freninde farklı materyallerle, farklı sürüşler için özel fren sistemleri üretilmektedir. Örneğin rotor büyüklüğü, kaliperdeki pistonlar, kullanılan sıvı vb.
Hidrolik disk frenlerin, jant frenlerine göre eksileri arasında ilk olarak bisikletin yan yatması veya ters dönmesi durumlarında frenlerde sıkıntılar oluşabilir. Bu yüzden yan veya ters olduğu durumlarda tura başlamadan önce sıkarak frenleri kontrol edin. Ayrıca rotora gelecek darbe, göbek ayarının düzgün olmaması gibi durumlarda balatalar rotora sürterek ses yapabilir. Aşırı ısınmaya bağlı olarak frenleme mesafesi uzayabilir, balatalar kötü hava koşulları veya kullanıma bağlı olarak kilitlenebilir. Yeni teknolojilerle görüşmek üzere, sağlıkla kalın, bisikletle kalın…
Kaynaklar:
