Demir Eksikliği Nedenleri ve Belirtileri Nelerdir?

Demir eksikliği en çok rastlanan mineral eksikliği türüdür. Özellikle gelişmemiş veya az gelişmiş ülkelerde görülme olasılığı daha yüksektir. Demir eksikliği anemisi dünyada en çok rastlanan hastalıklar arasındadır. Anemi, kansızlık anlamına gelmektedir. Bu anemi türünde hemoglobin seviyesi düşer. Hemoglobin, kan hücrelerinde oksijenin taşınmasını sağlayan bir proteindir.

İstatistiklere göre Dünya üzerinde, kadınların 35%, erkeklerde 20% ve hamile kadınlarda 50% oranında demir eksikliğine bağlı anemi görülür. Azımsanamayacak kadar yüksek miktarda rastlanan bu rahatsızlığın bir çok belirtisi vardır.

Demir Eksikliğinin Nedenleri

Demir eksikliğinin bir çok sebebi bulunmaktadır. Kansızlık, demir, folik asit ve B12 vitamini eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkar. Demir mineralinin yetersiz alımı, yanlış diyet programları ve detokslar nedeniyle olabilmektedir. Ayrıca gebelikte, emzirme döneminde, büyüme çağındaki çocuklarda ve erken doğmuş(premature) bebeklerde demire olan ihtiyaç fazladır.

Bebeğin emzirme döneminde yeteri kadar anne sütü alamaması sonucu bebek mamaları kullanılır. Bu mamaların içerisinde yeteri kadar demir minerali yoksa, bebekte demir eksikliği görülmektedir. Demir eksikliğine bağlı, büyüme ve gelişmesi yavaşlamakta ve bir çok rahatsızlığı açığa çıkarmaktadır.

Özellikle hayvansal gıdaların az alınması veya alınmaması demir eksikliğine sebep olmaktadır. Ayrıca çay ve kahvenin aşırı tüketimi de demir emilimini azaltır ve eksikliğine yol açar. Etlerin fazla pişirilmesi, ihtiva ettiği demiri azaltır. Buna bağlı olarak salam, sosis gibi işlenmiş gıda tüketimi de demir eksikliğini tetikler.

Demir çoğunlukla bağırsaklar tarafından emilir. Bağırsaklarında problem olan kişilerde demir emilimi az olduğundan, yeteri kadar demir alınsa bile vücuttan dışarı atılır. Mide ve bağırsaklarda bulunan iyi yada kötü huylu tümörler de rahatsızlığı tetiklemektedir. Ayrıca kadınlarda aşırı adet kanaması, doğum, kürtaj veya düşük durumları demir eksikliğine sebebiyet verir.

Demir Eksikliği Belirtileri

Demir eksikliğinin semptomları;

• Ciltte solgunluk
• Güçsüzlük, yorgunluk, bitkinlik
• Baş ağrısı
• Konsantrasyon bozukluğu
• Ellerin ve ayakların uyuşması, kaşınması
• Sinir ve asabiyet hali
• Kulaklarda uğuldama, çınlama
• Dudakta çatlama, çatlamaya bağlı kanamaların görülmesi ve ağız kenarında yara, uçuk oluşumu
• Tırnakların güçsüzleşmesi, tırnaktaki beyazlık
• Saçlarda dökülme

Demir eksikliğinde belirti olarak yukarıdaki maddeler görülmektedir. İleri derecede demir eksikliği bulunan kişilerde ise, çarpıntı, toprak ve buz yeme isteği, yavaşlayan tiroit fonksiyonları ve huzursuz bacak sendromu görülür. Çocuklarda, öğrenmede güçlük, geç yürüme-konuşma gibi durumlar oluşur.

Demir Eksikliği Tedavisi

Demir eksikliği tedavisi için hastaneye başvurulduğunda, doktor muayene öncesi kan tahlili istemektedir. Bunun sonucuna bakarak muayene safhasına geçilir. Ayrıca hastanın şikayetleri ve belirtilerin nasıl ilerlediği de doktora bildirilir.

Hasta muayenesinde doktor, hastanın geçmişte yaşadığı sağlık problemlerini inceler. Kullandığı ilaçlar tetkik edilir. Demir eksikliğine neyin sebep olduğu saptanır. Reflü, aşırı adet kanaması gibi hastalıklar demir eksikliğine yol açtığından bu rahatsızlıkların önüne geçilmesi amaçlanır.

Kan değerlerine bakılarak, hastaya ilaçlar verilir. Eğer demir eksikliği çok düşük seviyedeyse kan nakli yapılabilir. Kemik iliğine bağlı demir eksikliğinde, ilik nakli söz konusu olmaktadır.

Günlük alınması gereken demir miktarı;

• 19 yaş ve üstü erkeklerde 9 mg.dır.
• 19 yaş-50 yaş arası kadınlarda 19 mg.dır.
• 51 yaş üstündeki kadınlarda 9 mg.dır.
• Hamile kadınların alması gereken demir miktarı 28 mg.dır.
• Emziren kadınların alması gereken demir miktarıysa 10 mg.dır.

Demir İçeren Besinler

Besinler vasıtasıyla alınan demir bitkisel ve hayvansal gıdalara göre farklılık gösterir. Hayvansal gıdalardan gelen demir heme-demir, bitkisel gıdalardan gelen ise nonheme-demirdir. Heme-demir daha kolay emildiğinden hayvansal gıdalar aracılığıyla alınan demir daha çok işe yarar.

Hayvansal gıdalardan gelen demirin %30-%35’lik kısmı emilebilirken, bitkisel gıdalardan gelen demirin %2-%10’luk kısmı emilebilir. Demirle birlikte C vitamini tüketmek de demir emilimini arttırır.

Aşağıda 100 gramlık bir ponsiyon için en çok demir içeren gıdalar yer almaktadır.

• Midye, istiridye gibi yumuşakçalar 30 mg. demir içerir. Yani hamile bir kadının alması gereken günlük demir ihtiyacının tamamını karşılayabilir…
• Karaciğer 23 mg. içerir.
• Bitter çikolata 17 mg. içerir.
• Kabak çekirdeği demir yönünden zengindir. 15 mg. içerir.
• Kuruyemiş çeşitleri(kaju, fıstık, fındık, badem) 6 mg. içerir.
• Maydanoz 6 mg. içerir.
• Kırmızı et içerisinde 4 mg. içerir
• Fasulye, mercimek, barbunya gibi baklagiller 4 mg. içerir.