Bilgi Rehberi Bir Garip Bilgi Bloğu
Volkan, daha çok bilinen adıyla yanardağ, dünyanın derinliklerinden yer yüzüne çıkan magma maddelerinin oluşturduğu, genelde koni şeklinde olan coğrafi yer şekilleridir.
Yanardağ Nasıl Oluşur?
Dünyanın çeşitli katmanları vardır. Bu katmanların bazılarında, radyoaktif elementler ayrışarak çok yüksek derecelerde ısı açığa çıkarırlar. Bu ısı, bazen binlerce derecenin üstüne çıkabilir. Derin katmanlardaki yüksek basınç yüzünden kayaçlarda erime olmaz. Bu kayaçlar oldukça sıcaktır ve yeryüzünün zayıf noktalarından dışarı çıkmaya başlarlar. Yer yüzüne yaklaştıkça basınç azalır ve kayaçlar sıcaklığın etkisiyle erimeye başlarlar. Bu eriyik maddeye lav adı verilir.
Bilim insanları lavlar vasıtasıyla yer yüzünün tabakalarını inceleme ve bilgi alma fırsatı bulmaktadır. Volkanları inceleyen bilim dalına volkanoloji(yanardağ bilimi) adı verilmektedir.
Dünya genelinde bir çok yanardağ mevcuttur. Hatta, ülkemizdeki en yüksek dağ olan Ağrı Dağı da yanardağdır.
En popüler yanardağlar yazımızda, meşhur olmuş yanardağları inceleyebilir, bilgi alabilirsiniz…
Yanardağ, sadece yer yüzünde görünmeyebilir. Dünyanın 3/4’ü bildiğimiz üzere sudur. Okyanuslarda da bir çok yanardağ bulunur. Onların faaliyetleri, hareketleri anakaradaki gibi felaketlere yol açacak cinsten değildir. Nitekim anakara üzerinde faal halde olan yanardağ harekete geçerek, lav ve duman püskürttüğünde ciddi kayıplara yol açarak, hayatı çok daha olumsuz etkileyebilir.(Yaşam alanlarının harap olması, mevcut bitki örtüsünün bozulması, hava yolu taşımacılığının durması vb.)
Yanardağ Bölümleri(Volkan Kısımları, Volkan Kesiti)
Bir volkanın iç yapısı incelendiğinde, magmanın depolandığı yere magma ocağı ya da magma haznesi adı verilir. Magma yukarıya doğru çıkmak için magma bacasını kullanır. Bazı yanardağlar birden çok magma bacası barındırabilir. Magma bacalarının sonunda, genelde dağın tepesinde çöküntüler yer alır. Buna krater adı verilir. Magma ocağından çıkan lav ve gazların püskürmesi sonucu bu çöküntüler, yani krater meydana gelir. Genellikler çapları 1 km.’den ufaktır.
Yanardağlar, magma odasındaki magma maddelerini, gazları ve su buharını sessizce dışarı çıkardıkları gibi, çok ciddi patlamalar, depremlerle de faaliyete geçebilirler. Bunlara en iyi örneklerden birisi olan ve 1980 yılında patlayarak, bir parçasını yokeden St Helens dağı örnek verilebilir. Aşağıda patlama öncesi ve sonrası resmi mevcuttur.
Yanardağların ne zaman harekete geçeceği tam olarak bilinemez. Bilim insanları çalışmalarıyla tahminler yürütülür. Durumlarına göre üç kısıma ayrılırlar. Bu kısımlar; Aktif, uykuda ve pasiftir. Fakat pasif olan bir yanardağın tekrar aktif olmayacağı kesin olarak bilinemez…
Okyanus ve deniz altında bulunan yanardağlar yer yüzündekilere göre daha büyük olabilirler. Örneğin Kanarya Adaları’ndaki Pice de Teide adasını oluşturan yanardağ, denizden 3700 metre yüksektedir. Fakat deniz seviyesine ulaşmak için 3000 metrelik bir su yolu katetmiştir… Bu da yaklaşık 6700 metrelik bir yükseklik demektir ki, Dünya’nın deniz seviyesinden en yüksek dağı olan Himalayalar’dan bile yüksek olduğu anlamına gelmektedir…
